🔴 هدایت و ضلالت در قرآن
✅ و لو شاءالله لجعلکم امّة واحده و لکن یضلّ من یشاء و یهدی من یشاء و لتسئلنّ عمّا کنتم تعملون (نحل/۹۳)؛ و اگر خدا می‌خواست، همه‌ی شما را یک امّت قرار می‌داد ولی هر که را بخواهد گمراه می‌کند و هر که را بخواهد هدایت می‌کند، و حتماً از آنچه انجام می‌دادید، سؤال خواهید شد.
▫️هدایت دو قسم است: ابتدایی و پاداشی. هدایت ابتدایی یا عمومی، سرمایه‌ای است که خدای سبحان از راه درون (عقل و فطرت) و بیرون (وحی و نبوت) به انسان عطا کرده است. بر این اساس، خدا همه انسان‌ها را با سرمایه‌های درونی و بیرونی به راه راست هدایت کرده است. کسانی که این هدایت را مغتنم شمرده، از هدایت پاداشی خداوند برخوردار می‌شوند و به معارف و فضایل الهی می‌رسند. 
▪️اضلال یا گمراهی ابتدایی از صفات سلبیه است که در خدا وجود ندارد و خدا هرگز کسی را گمراه نکرده و نمی‌کند. اگر کسی با همه این هدایت‌ها (عقل، فطرت، پیامبران، امامان) به بیراهه برود، خداوند راه توبه و بازگشت را باز گذاشته و اگر به این وسیله هم بی‌توجه بود، از آن پس، خداوند او را اضلال می‌کند. یعنی خداوند لطف خود را از او می‌گیرد و او را به حال خود وا می‌گذارد. بر این اساس، هدایت ابتدایی مقابلی ندارد چون خداوند بی‌استثنا، همگان را هدایت کرده است. 
🔹این نکته در آیه‌ی ۳۶ سوره نحل آمده است: گروهی را خدا هدایت کرد و گروهی از آنان، ضلالت دامانشان را گرفت (نفرمود: گروهی را خدا گمراه ساخت). منظور در این آیه؛ هدایت ثانوی (پاداشی) و ضلالت کیفری است. این آیات را ببینید: مدثر۳۶ و ۳۷، فاطر/۸، ابراهیم/۴، بقره/۲۶، رعد/۲۷، اعراف/۱۷۸، اسراء/۹۷
▫️هدایت پاداشی، توفیق الهی است و زمینه ساز آن: ایمان به خدا، جلب خشنودی خدا، روحیه تسلیم و حق پذیری، ایمان و عمل صالح، عبودیت و بندگی، مجاهده در راه خدا، اطاعت از پیامبر و قرآن است. این آیات را ببینید: تغابن/۱۱، مائده/۱۶، آل عمران/۲۰، یونس/۹، حجر/۴۲، عنکبوت/۶۹، نور/۵۴، زمر/۴۱
▪️ضلالت کیفری، سلب توفیق است و زمینه‌ساز آن: کفر، بازداشتن از راه خدا، تکذیب آیات الهی، فسق، پیروی از هوای نفس، وابستگی به دنیا، نافرمانی از پیامبر و تکذیب قرآن است. این آیات را ببینید: توبه/۳۷، ابراهیم/۳، اعراف/۱۴۷ و ۱۴۸، مائده/۱۰۸، قصص/۵۰، ابراهیم/۳، نساء/۱۱۵، غافر/۷۰